Một số công dụng quan trong của than củi trong đời sống người Nhật
Một lò than củi vào mùa đông giá rét sẽ mang lại sự ấm áp lạ kỳ. Từ hàng thế kỷ qua, than củi là nguồn thiên nhiên đốt hàng ngày chủ yếu của người Nhật Bản, trong ẩm thực Nhật Bản than củi có một vai trò quan trọng, nó được cho là một chất xúc tác giúp tô thêm mùi vị nguyên thủy của thực phẩm. Việc đúc bức tượng bằng đồng khổng lồ ở Đông Đại Từ thuộc tỉnh Na Ra – Nhật Bản được xây dựng vào thế kỷ thứ 8, phải cần 800 tấn than củi để đốt nóng chất liệu đồng để đúc tượng phật, nhiều gia đình ở Nhật Bản vẫn giữ truyền thống đốt lò than củi nhất là vào các lễ hội truyền thống, họp mặt gia đình hoặc vào những tháng mùa đông lạnh lẽo, nhiều mẹo vặt trong nấu ăn phải dùng đến than củi để có một món ăn ngon miệng hơn như để bát cơm dẻo và thơm người ta thường cho một thanh than củi trên mặt nồi cơm.
Cách sản xuất than trắng Binchotan của người Nhật Bản
Chúng ta cùng tìm hiểu về việc sử dụng than củi trong đời sống của người Nhật Bản cũng như cách làm than củi truyền thống ở đất nước Mặt trời mọc.
Than củi từ rất lâu đã trở thành chất đốt quan trọng của con người, việc nấu ăn bằng than củi đã trở thành một trong những nét đặc trưng của người Nhật Bản. Ngày nay việc ra đời nhiên liệu đốt bằng khí ga dĩ nhiên sẽ dễ dàng hơn cho đầu bếp vậy tại sao họ vẫn chọn than củi để sử dụng trong việc nấu nướng món ăn. Vì những tia lửa trong than giúp làm giòn món ăn trong lúc vị ngọt của món ăn vẫn còn bên trong. Dung than củi để làm chín thức ăn không làm cho món ăn bị khô.
Vào thời trung cổ, phương pháp làm than củi chất lượng cao của Nhật Bản đã được truyền sang Trung Quốc và một số nước trong khu vực, từ đó cách làm than củi của người Nhật trở nên nổi tiếng khắp thế giới. Hiện nay ở nhiều vùng nông thôn của nước Nhật, than củi vẫn là chất đốt được ưu chuộng. Trong ẩm thực Nhật Bản than củi có một vai trò quan trọng, nó được cho là chất xúc tác cần thiết để giúp tôn thêm mùi vị nguyên thủy của thực phẩm. Thị trấn Minabe thuộc tỉnh Wakayama nổi tiếng là nơi sản xuất than củi chất lượng tốt nhất ở Nhật, người dân địa phương chỉ chọn cây Ubame (một giống cây thuộc họ sồi) có tuổi thọ từ 20-40 năm để làm nguyên liệu sản xuất than, loài cây này có ưu điểm là thân cây nhỏ dù nó sống đến hàng chục năm, gỗ Ubame rất chắc và cứng nên than của nó cháy lâu và duy trì độ nóng ổn định trong thời gian dài. Lò đốt than từ gỗ Ubame phải được xây dựng bằng đá tự nhiên trên nền đất đỏ đặc trưng của địa phương, gỗ Ubame sau khi chặt ra thành những đoạn ngắn được đưa vào lò đốt trong suốt 3 ngày, trong thời gian này cửa lò được bịt kín bằng gạch và đất sét, chỉ được chừa vài lỗ nhỏ để thoát hơi, đến hết ngày thứ 3 người thợ đốt than phá một phần đất sét ở cửa lò để tạo lỗ trống giúp không khí tràn vào trong. Công việc này được thao tác chậm rãi và liên tục, lúc này nhiệt độ trong lò cần nâng lên để gỗ cháy gần như hoàn toàn, đồng thời nhiệt cũng làm bốc hơi lượng nước còn lại trong than. Đây là giai đoạn rất quan trong nên những người thợ nhiều năm kinh nghiệm mới được đảm trách. Nếu nhiệt độ trong lò quá thấp các thanh gỗ sẽ không cháy đến độ cần thiết dẫn đến tình trạng than kém chất lượng, nếu nhiệt độ quá cao than sẽ cháy thành tro, người thợ dựa vào màu sắc của lửa trong lò để điều chỉnh nhiệt độ. Đến lúc dỡ lò đốt than, người thợ mở hoàn toàn cửa lò để nhiệt độ bên trong thoát ra ngoài, lúc này nhiệt độ trong lò lên đến 1.200 độ C, các thanh gỗ đã cháy thành than và than có màu vàng cam, sức nóng khủng khiếp thoát ra từ lò đốt buộc người thợ phải đứng cách lò 4m trong lúc cào than ra ngoài. Đây là công việc rất vất vả mà không phải ai cũng có thể chịu đựng. Ngày sau khi lấy ra khỏi lò đốt, những thanh than đỏ rực được nhanh chóng vùi trong đất để làm nguội, mẻ than xem như đã hoàn tất, tuy nhiên mẻ than được cho là thành công và mẻ than có chất lượng tốt phải đáp ứng các tiêu chí đặc trưng, trong đó nổi bật là mặt cắt của than có màu đen bóng, khi gõ hai thanh than vào nhau chúng phải phát ra âm thanh leng keng lánh lót tựa như tiếng kim loại va vào nhau. Than củi Ubame xuất phát từ thị trấn Minabe được người Nhật gọi là Binchotan, bên cạnh đặc tính cứng và lâu tàn than Binchotan còn tỏa ra mùi đồ nướng nên rất được nhiều đầu bếp ưa chuộng. Nước Nhật có 70% diện tích là rừng bao phủ, nên từ xưa người dân đã biết đốt gỗ làm than.
Than xuất hiện từ thời Du Mông cách đây khoảng 4000 năm, đến thời Nara thế kỷ thứ 8 Thiên Hoàng Du Mu đã ra lệnh xây dựng một công trình phật giáo đồ sộ dùng than củi làm nhiên liệu chủ yếu, đó là bức tượng bằng đồng được thờ tại Đông Đại từ Cố Đô Nara, tượng cao 4,7m, được đánh giá là bức tượng phật bằng kim loại lớn nhất thế giới vào thời điểm đó. Năm 2006 các nhà nghiên cứu đã tái hiện phương pháp đúc tượng đại phật bằng cách tạo ra một bức tượng mới có kích thước bằng 1/30 tượng thật, họ cho đồng và than vào một chiếc lò đốt cháy than để nấu đồng , sức nóng của than làm nóng đồng nóng chảy, từ đó các nhà khoa học nghiệm ra rằng người xưa có thể đã sử dụng cách nấu đồng đơn giản để đúc tượng phật khổng lồ, qua quá trình nghiên cứu họ đã khám phá ra các công đoạn để đúc tượng đồng: Giai đoạn đầu người ta đã tạo ra một mô hình Đức phật đang ngồi bằng gỗ, kế tiếp họ sẽ tạc chân dung bức phật bằng đất sét quanh khung gỗ này, bức tượng được chia thành 8 phần và từng phần sẽ được xây dựng kỹ lượng từ dưới lên, sau khi giai đoạn 1 của công trình đã hoàn tất tiếp đến là việc đúc vật liệu bằng đồng quanh bức tượng mô hình bằng đất sét và khung gỗ, hơn 500 tấn đồng và hơn 800 tấn than củi từ khắp nước Nhật Bản lúc bấy giờ được đưa về để tạc tượng phật. Theo tư liệu lịch sử hơn 2.065.000 người đã được huy động để xây dựng Đông Đại Từ và chế tác tượng phật bằng đồng cao gần 15m cùng các vật dụng thờ cúng ròng rã trong nhiều năm liền. Đến thời Hean cách đây khoảng 1000 năm, giới quý tộc và tầng lớp thượng lưu bắt đầu sự dụng than củi để làm nhiên liệu sưởi ấm, chất lượng than lúc này được đòi hỏi rất cao, do nhà của người Nhật bằng gỗ nên than dùng sưởi ấm phải là loại than duy trì được nhiệt độ lâu, không sinh khói và tia lửa dễ gây cháy vì thế giá thành của mặt hàng này rất cao mà giới bình dân không có khả năng tiếp cận. Đến thời chiến quốc Chencocu, lãnh chúa các địa phương phát động cuộc chiến tranh dành quyền lực và lãnh thổ, than củi cũng góp phần quan trọng trong cuộc nội chiến này, than được dùng làm nguyên liệu để luyện kim trong quá trình rèn vũ khí và áo giáp của chiến binh, thép Haranhe nguyên liệu để rèn kiếm Nhật được tạo ra từ cách luyện thép độc đáo Tataruky có lịch sử hơn 1000 năm, trước tiên người ta cho cát, sắt cùng với than củi vào lò nung lộ thiên Tatara để luyện thép, sức nóng khủng khiếp của than làm cát, thép tan chảy và đây sẽ là nguồn nguyên liệu để rèm kiếm khi nó cứng lại thành một khối kim loại bền chắc gọi là thép Haranhe, để có 1 tấn thép nguyên liệu Haranhe người ta cần 13 tấn cát, sắt và 13 tấn than củi. Haranhe là một loại thép rất cứng có 99% thành phần là thép nguyên chất, thép Haranhe đã tạo nên danh tiếng cho thanh kiếm Nhật.
Đến thời Hedo thế kỷ thứ 17, than củi bắt đầu được sử dụng rộng rãi để nấu nướng và sưởi ấm, lò than củi Hibachi là một vật dụng phổ biến lúc bấy giờ, chẳng hạn người dân Edo sử dụng lò than di động để hâm nóng rượu sake trong chuyến đi dã ngoại hay sử dụng lò than Nahibachi trong các quán ăn hoặc gia đình đông người, ở dưới và bên ngoài hông lò có nhiều ngăng người ta để trà hoặc thức ăn vào đó để tận dụng sức nóng của lò giữ ấm đồ ăn thức uống. Từng là hàng hóa của giới thượng lưu rồi hàng hóa phổ thông trong dân chúng, than củi đã góp phần tạo sự thoải mái tiện lợi cho cuộc sống người Nhật.
Ngày xưa than củi là chất đốt quan trọng trong các gia đình Nhật Bản, đến thời hiện đại cùng với sự phát triển của điện, khí đốt người ta nghĩ than củi sẽ biến mất nhưng nó vẫn tồn tại một phần không thể thiếu ở đất nước này. Vào những tháng đông lạnh lẽo, công việc được gác lại, mọi người thân trong các đại gia đình thường luân phiên tổ chức những bữa tiệc gia đình, mỗi gia chủ thường mang theo mỗi người một món đến chẳng mấy chốc đã trở thành một đại tiệc. Nhà nào cũng có một bếp than ở giữa nhà, bếp than của họ được giữ ấm để sẵng sàng đốt lên có các buổi họp mặt như thế này, bếp than vào mùa đông đã sưởi ấm trái tim và tâm hồn mọi người ở đây.
Nhật Bản có 3 loại than được ưa chuộng: Thứ nhất là than đen Curodumi, đây là loại than thông dụng và rất dễ đốt, than có thân mềm và vẫn còn được giữ lớp vỏ cây. Thứ 2 là than binchotan hay còn gọi là than trắng Sirosumi, nó được gọi là than trắng vì trên thanh than có những đốm trắng rải rác. Và củi cùng là than củi tre Takedumi, ở Nhật tre mọc rất nhiều và phát triển rất nhanh vì vậy việc lấy tre để làm nhiên liệu đốt cũng là một giải pháp thông minh.
Ở Nhật than củi không chỉ dùng than củi để đốt, luyện kim, sưởi ấm mà còn được dùng để hút ẩm, khử mùi và khử độc. Công dụng của than củi thì nhiều vô kể như làm chuyên gió, làm bánh xà phòng bằng than củi hay dầu gội đầu bằng than củi hoặc kem đánh răng bằng than củi…
Công dụng hút ẩm của than củi thì khỏi phải nói, ở Nhật trong quá trình xây dựng nhà người ta thường cho các bao than củi dưới sàn nhà để hút chất ẩm. Người ta phân tích trên máy tính cho thấy trong than củi có nhiều lỗ nhỏ, bề mặt của các lỗ này cộng lại chiếm diện tích từ 200-400 m2/1kg than củi, đây chính là tính năng tạo điều hòa không khí đặc biệt của than củi, những lỗ nhỏ li ti giúp than hút ẩm từ không khí trong ngôi nhà khi trời lạnh và phả hơi ấm ra, làm mát khi thời tiết nóng, chính vì vậy người ta xem than củi như là một chiếc máy điều hòa độ ẩm lý tưởng .
Than củi còn có tác dụng bảo quản rau, củ, quả, trái cây, người ta cho một ít than củi vào ngăn mát dùng để lưu trử của tủ lạnh, than sẽ giúp rau quả giữ độ tươi lâu hơn.
Than củi cũng đóng một vai trò qua trọng trong canh tác nông nghiệp, than củi phế thải được nghiền nát trộn chung với đất làm phân bón, loại phân sinh học này thường được rải lót trên các luốn đất trước lúc trồng hoa màu lên.
Người Nhật còn dùng than củi để tăng độ ngon và dẻo của hạt cơm, khi nấu cơm người ta cho một thỏi than củi vào nồi vì có tác dụng khử mùi và hút nước nên than củi sẽ giúp nồi cơm khi chín có mùi dễ chịu và hạt cơm khô ráo.
Người Nhật còn chiết xuất hóa học phát sinh từ quá trình đốt than, sản phẩm có tên Mukusakueky hay còn gọi là dấm gỗ, là chất lỏng có màu nâu nhạt cháy xuống từ ống khói lò than, dấm gỗ được người Nhật sử dụng để cải tạo đất và làm thuốc diệt côn trùng, ngoài ra người Nhật còn sử dụng dầu tắm có thành phần dấm gỗ pha loãng với nước để tắm vào mùa hè trị các bệnh nấm ngứa, người nông dân thường pha với nồng độ đạm đặc phun lên hoa màu để diệt sâu bọ.
Với trà đạo, người Nhật đã dùng loại than làm từ gỗ sồi ở phía bắc tỉnh Osaka để phục vụ cho việc pha trà, than có hình giáng khá đẹp, trong lõi than xuất hiện nhiều vết đứt đều nhau trông giống như hoa cúc nên nó được gọi là than hoa cúc.
Chính vì những công dụng hữu ích mà ngày nay bên cạnh nguồn năng lượng phổ thông như điện, ga và xăng dầu người dân Nhật Bản vẫn không từ bỏ than củi. Than củi vượt qua giá trị của mình trở thành nét độc đáo mang màu sắc văn hóa ở đất nước này.
- THAN CỦI PINK FIRE
- Chuyên cung cấp than củi, than hoa, than nướng không khói dùng quay gà, vịt, lợn, bê, dê, quạt chả, dùng nướng để bàn… Liên hệ:
- Mọi chi tiết xin liên hệ:
CÔNG TY CP PINK FIRE VIỆT NAM
- Trụ sở chính: số 8b, ngõ 259/28 đường Vĩnh Hưng, Hoàng Mai, Hà Nội
- Cssx1: Bản Cù, xã Châu Quang, huyện Quỳ Hợp, tỉnh Nghệ An
- Cssx2: Làng Cần, xã Nghĩa Hưng, huyện Nghĩa Đàn, tỉnh Nghệ An
- Hotline: 04.22146746 – 0967.647180
- Website: http://thancuinuong.com/ email: pinkfirevn@gmail.com
